Chúng ta phải làm gì khi cơn giận đang phừng phừng nổi lên?
Giác Ðẳng
*
Đối với kinh nghiệm của chúng tôi, đó là chúng ta nên tự hiểu nhược điểm của chính mình:
- Người dễ sân thường là người nặng về lý lẽ sách vở. Quí vị để ý là Chư
Tăng, vị nào pháp Học nhiều thì thường hay dễ sân giận, tại vì chúng ta
nói điều gì chúng ta cứ nghĩ rằng điều đó 100% là đúng. Mình phải coi
chừng nếu mình là người học Phật Pháp nhiều, mình là người có kiến thức
nhiều thường hay dễ nổi giận.
- Khi chúng ta cầu toàn thì dễ nổi giận. Cầu toàn tức là cái gì cũng
phải hoàn hảo, trưng dọn cũng phải hoàn hảo, tổ chức lễ lộc cũng phải
hoàn hảo. Chúng ta càng cầu toàn thì chúng ta càng dễ nổi giận.
- Và chúng tôi cũng để ý một điều, đó là đầu óc phê phán cũng làm cho
chúng ta dễ nổi giận. Phê phán là con người của chúng ta thường hay có ý
kiến. Chuyện không phải của mình, mà mình cũng có ý kiến, ý kiến người
này đúng người kia sai phải quấy; và chúng ta càng có ý kiến nhiều thì
chúng ta càng dễ giận.
Thành ra, đối với chúng tôi thì chúng tôi nghĩ rằng điều thứ nhất là
chúng ta nên hiểu nhược điểm của mình. Nếu mình là người thường sống với
lý lẽ, mình là người sống với sách vở, thì mình hay rất dễ nổi giận.
Quí vị để ý thấy rằng quí vị pháp sư, những vị giảng sư thường thường là
tâm sân đôi khi nặng lắm là bởi vì cái gì cũng đòi hỏi lý lẽ.
Thứ hai nữa đối với chúng tôi, thì chúng tôi thường học theo lời Đức
Phật dạy là mình quan sát những lúc mình giận hay lúc người khác giận.
Khi mình giận thì thường thường mình hay nói lỡ lời, mình giận là mình
hay nói những chuyện mà hối hận về sau này. Ví dụ mình giận một chuyện
rồi mình kết án luôn cả người đó. Thí dụ người đó làm một lỗi gì đó thì
chỉ nên giận một lỗi đó nhưng mình kết án luôn cả người đó.
Do vậy, lúc có chuyện gì đang giận, trừ trường hợp lỗi gì ghê gớm lắm
thì thôi, còn nếu mà được thì có cách này áp dụng kinh nghiệm chúng tôi
thấy có kết quả. Ví dụ như anh em huynh đệ sống chung nhau mà làm chuyện
gì chúng tôi nổi giận lên thì chúng tôi nói thẳng với vị đó rằng
"tôi đang rất giận". Ví dụ có vị sư A ở chung với tôi thì tôi nói
"tôi đang rất giận, sư để tôi yên một chút, tôi sẽ nói chuyện với sư vào ngày mai."
Tại vì khi mình nói với người khác là mình đang rất giận mà mình không
nói gì hết thì ít nhất là nó cũng như một lời tự thú là mình đang rất
giận. Có thể đối với nhiều người xem chuyện đó là chuyện mất mặt, mình
nói người khác mình mất bình tỉnh là mình mất mặt. Nhưng khi mình nói
người khác là mình đang mất bình tỉnh mình đang giận thì cách đó cũng là
cách để giải toả sự giận của mình. Do vậy với những người thân của
chúng tôi khi họ làm gì mình giận, thì chúng tôi cho người đó biết ngay
là tôi đang giận người đó; và tôi không muốn nói về chuyện đó nữa, tôi
chỉ muốn giữ im lặng cho đến khi tôi bình tỉnh trở lại. Thì mình cứ nói
thật chuyện đó. Vì theo kinh nghiệm trong cuộc đời mình trải qua nhất là
mình càng đi càng sống nhiều, đó là những lúc mình giận mình hay nói
quá lời, nói những lời quá đáng, mà nói như vậy sau đó thật sự mình chỉ
hối hận thôi.
Chuyện của mình đã kinh nghiệm như vậy, mình muốn người khác cũng kinh
nghiệm như vậy. Do vậy ở trong những lúc mình giận dữ thì chúng tôi
thường áp dụng hai cách là: một là mình nói mình đang rất giận và mình
không muốn nói chuyện này nữa, và cách thứ hai chúng tôi học được của
ngài Hòa thượng Hộ Giác. Ngài Hộ Giác được xem như là một người điềm đạm
ở trong lối cư xử, chúng tôi thấy ngài hay im lặng. Khi nào ngài im
lặng không nói gì là biết ngài giận. Sau này chúng tôi thấy cách đó cũng
hay, thay vì mình cho nó nổ tung ra thì giữ im lặng, nhưng thật sự im
lặng cũng khó lắm.
Có trường hợp khác, mình biết được chỗ nào mình nên làm sợi dây để níu
lấy, ở trong những lúc mình gặp khó khăn. Trong đời của chúng tôi không
hiểu tại sao khi chúng tôi bắt đầu lớn lên rồi thì có một chuyện chúng
tôi rất sợ. Đó là chúng tôi sợ có những lời nói xúc xiểm phạm thượng đến
cha mẹ. Thân phụ của chúng tôi là một người rất hiền rất thương con.
Khi chúng tôi lớn lên thì thật sự phải nói rằng nếu một ngày nào đó
chúng tôi nghĩ là mình có lời nói phạm thượng đến mẹ đến cha thì có lẽ
chúng tôi buồn lắm; và chúng tôi vẫn thường tâm niệm trong kiếp sống
luân hồi chúng tôi có làm gì thì làm nhưng đừng bao giờ phạm đến cha
phạm đến mẹ, chúng tôi sợ chuyện đó lắm. Chúng tôi lấy ví dụ, thân mẫu
chúng tôi đã mất rồi sanh lại làm một chúng sanh nào đó, một người nào
đó, khi chúng ta nổi cơn giận lên mà chúng ta đâu biết ai là thân mẫu
của mình. Thành ra khi chúng ta nổi cơn giận lên thì có thể chúng ta có
những lời nói quá.
Cái kinh nghiệm của đời sống hàng ngày là mình để ý, đó là thật ra, đa
số chúng ta đối xử với nhau rất tốt. Chúng ta đối xử với nhau tốt nhiều
hơn xấu. Chúng tôi là một vị trụ trì chùa, chẳng hạn có những Phật tử họ
làm chuyện gì đó chúng tôi giận, nhưng chúng tôi vẫn còn nhớ một điều
rằng chỉ có hôm nay trong giờ phút này, họ nói câu làm mình giận; nhưng 5
năm, 3 năm, 10 năm qua thì không biết bao nhiêu tâm thành cũng như công
quả họ đã đem để vào trong chùa. Chúng ta không thể vì chuyện mình giận
mà mình lại xóa đi tất cả những công đức, xóa đi tất cả tấm lòng của họ
trước kia được. Do vậy, mỗi lần những người Phật tử đi chùa mà họ làm
chuyện gì, thì chúng tôi nhớ một điều rằng ngày hôm nay họ có thể làm
cho mình rất vui, và mai kia mốt nọ có thể họ làm gì đó mình rất là giận
thì mình nên tha thứ cho chuyện đó. Tại vì lý do là họ đã làm rất nhiều
chuyện tốt đối với mình. Thật ra, ở trong cuộc đời này có những chuyện
rất kỳ lạ, cuộc đời giống như một cuộn phim, chuyện tụ rồi tán, rồi
thương rồi ghét, đủ thứ hết. Bạn và thù là một chuyện giống như trời
nắng trời mưa, trời sáng và tối. Người đó họ thương mình rồi họ cũng
ghét mình được, người đó họ ghét mình rồi họ cũng thương mình được, giai
đoạn này tới giai đoạn kia. Quí vị xem cuốn phim, nó thay đổi từ nơi
này sang nơi khác, thành ra chúng tôi không nghĩ rằng chúng ta muốn nuôi
một tâm sân hận hiềm hận về bất cứ ai. Tại vì sao vậy? Tại vì lúc người
ta tốt với mình mà mình không cảm kích, mà lúc họ làm mình phiền thì
mình lại xoá hết tất cả những điều tốt, và mình lại nổi giận với họ. Nên
chi riêng đối với chúng tôi thì chúng tôi rất sợ là một người nào đó họ
có ân sâu tình trọng với mình, rồi mình lại vì một cơn nóng giận mà đốt
hết những chuyện đó, chúng tôi rất sợ.
Chúng tôi cũng có khi nghiệm thấy cuộc sống là mình sống thì mình phải
có chuẩn bị, và mình đặt đời sống của mình vào chỗ lạc quan. Lấy ví dụ
là mình sống mà mình cứ phiền hà trách móc người khác đối với mình hoài,
thì đời sống của mình giống như sống trong địa ngục. Cứ tưởng tượng
buổi sáng thức dậy và tối đi ngủ, lúc nào cũng nghĩ đến chuyện người này
sống phá mình và người kia thù hận mình thì phiền não lắm. Thà chúng
tôi dành thì giờ cho những người tử tế với chúng tôi hơn là dành thì giờ
cho những người kia. Đời sống chúng ta không có công bằng, người tốt
với mình thì mình không nghĩ tới họ, mà người họ xấu với mình thì cứ
nghĩ tới họ hoài. Người ta nói chiếc giày mà nó vừa chân mình rồi thì
mình không nghĩ tới nó nữa nhưng chiếc giày mà nó chật hay lỏng quá thì
mình cứ nghĩ tới nó hoài. Thật ra, trong ngày của chúng ta có bao nhiêu
thì giờ mình làm cho những người thật sự tốt với mình. Chúng tôi nói
thật sự đời sống bản thân của chúng tôi là một vị tu sĩ, tất cả cái ăn
cái ở, tất cả cái gì chúng tôi có, đều là do tấm lòng của đàn-na tín
thí. Nếu chúng tôi sống mà chúng tôi tin tưởng vào tấm lòng của con
người, thì đời sống tu sĩ chúng tôi tin tưởng như vậy. Và chúng tôi nghĩ
là mình nên cảm kích những điều đó, hơn là bận tâm đến những chuyện
buồn phiền, mà chuyện buồn phiền thì chỉ một ngày một buổi, một thoáng
nào đó. Cái nào mình sống được an lành thì mình sống, chứ mình giận
người quá thì phiền hà chính mình. Nhưng phải nhìn nhận một điều rằng
như Sư Trưởng Giác Chánh nói, cái gì mình có chuẩn bị thì nó dễ lắm,
nhưng cái gì bất ngờ thì thật sự khó dằn lắm.
Đôi khi chúng tôi có chuyện gì giận, thì những lúc đó, cách mà chúng tôi
làm là chúng tôi im lặng hay bỏ đi. Ở bên Mỹ thì thật sự dễ hơn ở điểm
là có xe, thí dụ mình giận chuyện gì thì mình lái xe ra bờ biển, hay lái
xe lên rừng hay lái xe đến nơi nào đó. Thế giới của chúng ta sống ngày
hôm nay có điều rất may mắn là có nhiều cảnh giới, chúng ta có điện
thoại, có Internet, có sinh hoạt, và những lúc đó làm tâm tư của chúng
ta rất là an bình tại vì chúng ta có nhiều cảnh giới khác nhau. Chúng
tôi rất hiểu là tại sao ở trong thế giới chật hẹp con người chúng ta dễ
giận dữ, tại vì chúng ta không có được nhiều cảnh giới.
Do vậy đối với bản thân của chúng tôi thấy là đời sống mình nên đa dạng
một chút, đừng dồn hết sức vào trong cái rổ. Chúng ta làm việc tay chân
cũng như làm việc đầu óc, làm việc ở đây nhưng cũng làm việc ở xa, làm
việc này cũng có làm việc khác, việc này bế tắt không ổn thì chúng ta
tạm ngưng để qua một bên. Đầu óc của chúng ta thường là không phải vấn
đề bế tắt nằm ở ngoại giới, mà bế tắt nằm ở trong đầu mình. Mình để
trong đầu mình bế tắt, tự nhiên mình làm khổ lấy mình. Do đó, nên có
cách chuẩn bị. Đức Phật Ngài dạy chúng ta nên tu tập Từ tâm. Từ tâm là
lòng tử tế hay là thiện chí mong mỏi cho mọi người được an lạc thì điều
đó có lợi ích. Chúng tôi thì luôn luôn suy nghĩ một điều là hễ nếu đời
sống bình thường mà mình có tâm Từ, thì những lúc mình giận, cho dù mình
có lỡ lời, có nổi giận thì trong vòng 5 phút, 3 phút, một ngày, mình
không giữ lâu. Tại vì cái chuyện mà nuôi cơn giận trong người là một
chuyện rất độc hại; và nếu mình có tu tập tâm Từ thì tâm Sân không có
đất đứng. Tâm Sân nó chỉ có thể tồn tại lâu dài trong tâm của người nào
có nhiều phiền não mà yếu kém về tâm Từ. Nếu đời sống hàng ngày mình có
tâm Từ thì mình không nghĩ đến chuyện phiền não.
Chúng tôi vẫn thường nghĩ một điều rằng, ví dụ như là mình lên máy bay
có một vài giây phút đầu tiên trong lúc chờ đợi máy bay cất cánh, thì
mình nhắm mắt lại, mong tất cả những người chung quanh được an lạc, mong
cho mọi người cùng đi trong chuyến bay này được an lạc, thì điều mình
hiểu được an lạc của người là an lạc của mình. Buổi sáng mình mở roomra, thấy vài ba chục người vào trong room nghe pháp thì mình
nhắm mắt lại một chút, và mong cho tất cả mọi người hôm nay được an lạc.
Tại vì những cái đó bình thường đời sống hàng ngày nên mình không để ý,
nhưng lâu ngày có lợi cho mình rất nhiều. Có lợi cho mình là đầu tiên,
mà mình nghĩ đến phản ứng của mình cho mọi người là mong cho người ta
được an lạc thì mình sẽ giảm thiểu sân hận. Sân hận cũng là một thói
quen, cũng là một thường cận y duyên, không phải là lúc nào nó cũng
giống nhau hết. Do đó, nếu chúng ta có thói quen ít sân ít giận thì đỡ
khổ hơn.
Vì vậy, chúng tôi xin thưa với quí vị như vầy là mình nên hiểu nhược
điểm của mình: người càng nặng về lý luận, càng nặng về phê bình người
khác, càng nặng về sách vở thì càng dễ giận. Mình phải tự hiểu mình.
Người càng cầu toàn, cái gì cũng đòi hỏi phải hoàn hảo hết, thì dễ giận.
Phải hiểu là cuộc sống mình phải có cảm kích đối với cuộc đời thì mình
cũng sẽ bớt giận đi, và đồng thời nếu mình có tu tập tâm Từ nhiều cũng
sẽ bớt giận. Đó là kinh nghiệm rất là khó. Cuộc tu nó là cái gì rất cá
nhân.
Đức Phật Ngài đã nói một câu kệ rất hay:
Ai chặn được phẫn nộ,
Như dừng xe đang lăn,
Ta gọi người đánh xe,
Kẻ khác, cầm cương hờ.
--
http://budsas.blogspot.com.au/2015/06/oi-tri-tam-san.html